Blınken saparynyń tarıhı mańyzy:
Bul dıplomatıalyq almasý jáne ondaǵy kelissózder aýany belgili tarıhı sıpatqa ıe. Tipti, aldaǵy birer jyldyń júzindegi AQSH–Qytaı qarym-qatynasyna jáne jahannyń geosaıası bet-beınesine de óz áserin beredi. AQSH-Qytaı qarym-qatynasy qalaı damysa da ol irgeles elder men aımaqtarǵa, sondaı-aq, jahandyq geosaıası jaǵdaıǵa yqpal etedi.
Kelispeýshilik nede?
AQSH pen Qytaı arasyndaǵy kelispeýshilik saýda soǵysynan bastap ulǵaıdy. Qazir pikir alshaqtyǵy barynsha ashyqqa shyqty. Taraptar eń túbirli ustanym qaıshylyǵyna ıe, ıaǵnı, memlekettik basqarý júıesinen tartyp, halyqaralyq tártipke qatysty da múlde uqsamaǵan ustanymdy jaqtaıdy. Ustanymdar arasynda bir-birine jaqyn keletin, úılesetin tustary da bar, degenmen jahandyq kóshbasshylyq orynǵa degen básekede Beıjiń de, Vashıngton da jol berýge qulyqsyz.
Kelise almaı turǵan máselelerdiń eń negizgileri mynalar:
Ekonomıkalyq saıasat, bul boıynsha Vashıngton Beıjińdi naryqtyq ekonomıka qaǵıdalaryn buzyp, úkimettik artyq aralasýǵa barady dep aıyptaıdy. Sheteldik kompanıalarǵa óz naryǵynda birdeı jaǵdaı jasamaıdy dep aıyptaıdy;
Taıvan máselesinde;
Ońtústik Qytaı teńizindegi daýlar;
Halyqaralyq tártip;
Reseı men Ýkraına soǵysy;
Álemdegi ózge de daǵdarystar men qaqtyǵys núktelerine qatysty ustanymdary; t.b.
AQSH-Qytaı qarym-qatynasy tarıhı burylys kezeńinde tur:
Blınken saparynan keıingi AQSH–Qytaı arasyndaǵy belgisizdik bir qyrynan 1970 jyldardaǵy tarıhı kezeńge uqsaıtynyn ańǵaramyz. Ol kezde sosıalısik lagerdiń kósh basyndaǵy Keńes Odaǵymen «qyrǵıqabaq soǵysynda» turǵan AQSH Qytaımen mámileni jaqsartty. Buǵan Keńes Odaǵy men Qytaı arasyndaǵy keıbir kelispeýshilikter de múmkindik bergeni bar. Sol kezdegi Qytaı tarabynyń tańdaýy sosıalısik lagerdiń belgili deńgeıde jarylýyna jáne Máskeýdiń oqshaýlana túsýine ózindik yqpaly boldy. Beıjiń úshin qazir de tarazynyń bir basynda Máskeý, endi bir basynda Vashıngton turǵandaı. Ári QKP-nyń endigi tańdaýy aldaǵy ýaqyttaǵy aýqymdy geosaıası keńistikke óz yqpalyn jasaýy múmkin. Sebebi, AQSH dıplomaty Qytaıdyń Reseıdi tabandy qoldaýynan bas tartpaǵan jaǵdaıda qatań ekonomıkalyq sanksıalardyń qabyldanýy múmkin ekenin óz málimdemesinde ashyq bildirdi.
Árıne, AQSH pen Qytaı syndy iri derjavalar arasynda qazir saqtalyp otyrǵan kelispeýshilikter kóp. Sheshýge kelmeıtin máseleleri de bar. Biraq olarda qarym-qatynastyń osyndaı qubylmaly kezeńderine qatysty ózara túsinik te bar. Sondyqtan bir retki kelispeýshilik eki eldiń tolyq jaýlasýǵa aıaq basýynan habar bermeıdi. Baıqaǵanymyzdaı, qos tarap bir-birine qatań ustanymdaryn ashyq bildirip otyrsa da baılanysty turaqtandyrýdy negizgi maqsat etýde.
Taıvan máselesi, saýda soǵysynyń qaıshylyqtary, Ońtústik Qytaı teńizi, jańa tehnologıa syndy máselelerde taraptar ázirge kelise almaıtynyn anyq túsinedi. Dál soǵan uqsas nátıjesi bolsa da joǵary deńgeıde kelissóz almasýlaryn júrgizip otyrýy qajet ekenin de jaqsy túsinedi. Bylaısha aıtqanda, ortadaǵy kelispeýshilikter asqynyp, sońy aýqymdy janjalǵa ulasýynan qos tarap ta birdeı qaımyǵady. Buǵan qarap Blınkenniń sátsiz sapary AQSH–Qytaı arasyndaǵy sheshýshi kelissóz emes deı alamyz. Aldaǵy ýaqytta qos taraptyń qandaı qarym-qatynas kúıine ótýi Vashıngton men Beıjiń qadamdarynan tys Reseı, Eýropa, Iran, Soltústik Koreıa, NATO syndy elder men uıymdardyń is-áreketterine de baılanysty bolýy múmkin.
