بلينكەن ساپارىنىڭ تاريحي ماڭىزى:
بۇل ديپلوماتيالىق الماسۋ جانە ونداعى كەلىسسوزدەر اۋانى بەلگىلى تاريحي سيپاتقا يە. ءتىپتى، الداعى بىرەر جىلدىڭ جۇزىندەگى اقش–جۇڭگو قارىم-قاتىناسىنا جانە جاھاننىڭ گەوساياسي بەت-بەينەسىنە دە ءوز اسەرىن بەرەدى. اقش-قىتاي قارىم-قاتىناسى قالاي دامىسا دا ول ىرگەلەس ەلدەر مەن ايماقتارعا، سونداي-اق، جاھاندىق گەوساياسي جاعدايعا ىقپال ەتەدى.
كەلىسپەۋشىلىك نەدە؟
اقش پەن جۇڭگو اراسىنداعى كەلىسپەۋشىلىك ساۋدا سوعىسىنان باستاپ ۇلعايدى. ءقازىر پىكىر الشاقتىعى بارىنشا اشىققا شىقتى. تاراپتار ەڭ ءتۇبىرلى ۇستانىم قايشىلىعىنا يە، ياعني، مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىنەن تارتىپ، حالىقارالىق تارتىپكە قاتىستى دا مۇلدە ۇقساماعان ۇستانىمدى جاقتايدى. ۇستانىمدار اراسىندا بىر-بىرىنە جاقىن كەلەتىن، ۇيلەسەتىن تۇستارى دا بار، دەگەنمەن جاھاندىق كوشباسشىلىق ورىنعا دەگەن باسەكەدە بەيجىڭ دە، ۆاشينگتون دا جول بەرۋگە قۇلىقسىز.
كەلىسە الماي تۇرعان ماسەلەلەردىڭ ەڭ نەگىزگىلەرى مىنالار:
ەكونوميكالىق ساياسات، بۇل بويىنشا ۆاشينگتون بەيجىڭدى نارىقتىق ەكونوميكا قاعيدالارىن بۇزىپ، ۇكىمەتتىك ارتىق ارالاسۋعا بارادى دەپ ايىپتايدى. شەتەلدىك كومپانيالارعا ءوز نارىعىندا بىردەي جاعداي جاسامايدى دەپ ايىپتايدى؛
تايۆان ماسەلەسىندە؛
وڭتۇستىك جۇڭگو تەڭىزىندەگى داۋلار؛
حالىقارالىق ءتارتىپ؛
رەسەي مەن ۋكراينا سوعىسى؛
الەمدەگى وزگە دە داعدارىستار مەن قاقتىعىس نۇكتەلەرىنە قاتىستى ۇستانىمدارى؛ ت.ب.
اقش-قىتاي قارىم-قاتىناسى تاريحي بۇرىلىس كەزەڭىندە تۇر:
بلينكەن ساپارىنان كەيىنگى اقش–جۇڭگو اراسىنداعى بەلگىسىزدىك ءبىر قىرىنان 1970 جىلدارداعى تاريحي كەزەڭگە ۇقسايتىنىن اڭعارامىز. ول كەزدە سوسياليستىك لاگەردىڭ كوش باسىنداعى كەڭەس وداعىمەن «قىرعيقاباق سوعىسىندا» تۇرعان اقش قىتايمەن مامىلەنى جاقسارتتى. بۇعان كەڭەس وداعى مەن جۇڭگو اراسىنداعى كەيبىر كەلىسپەۋشىلىكتەر دە مۇمكىندىك بەرگەنى بار. سول كەزدەگى جۇڭگو تارابىنىڭ تاڭداۋى سوسياليستىك لاگەردىڭ بەلگىلى دەڭگەيدە جارىلۋىنا جانە ماسكەۋدىڭ وقشاۋلانا تۇسۋىنە وزىندىك ىقپالى بولدى. بەيجىڭ ءۇشىن ءقازىر دە تارازىنىڭ ءبىر باسىندا ماسكەۋ، ەندى ءبىر باسىندا ۆاشينگتون تۇرعانداي. ءارى قكپ-نىڭ ەندىگى تاڭداۋى الداعى ۋاقىتتاعى اۋقىمدى گەوساياسي كەڭىستىككە ءوز ىقپالىن جاساۋى مۇمكىن. سەبەبى، اقش ديپلوماتى قىتايدىڭ رەسەيدى تاباندى قولداۋىنان باس تارتپاعان جاعدايدا قاتاڭ ەكونوميكالىق سانكسيالاردىڭ قابىلدانۋى مۇمكىن ەكەنىن ءوز مالىمدەمەسىندە اشىق ءبىلدىردى.
ارينە، اقش پەن جۇڭگو سىندى ءىرى دەرجاۆالار اراسىندا ءقازىر ساقتالىپ وتىرعان كەلىسپەۋشىلىكتەر كوپ. شەشۋگە كەلمەيتىن ماسەلەلەرى دە بار. ءبىراق ولاردا قارىم-قاتىناستىڭ وسىنداي قۇبىلمالى كەزەڭدەرىنە قاتىستى ءوزارا تۇسىنىك تە بار. سوندىقتان ءبىر رەتكى كەلىسپەۋشىلىك ەكى ەلدىڭ تولىق جاۋلاسۋعا اياق باسۋىنان حابار بەرمەيدى. بايقاعانىمىزداي، قوس تاراپ بىر-بىرىنە قاتاڭ ۇستانىمدارىن اشىق ءبىلدىرىپ وتىرسا دا بايلانىستى تۇراقتاندىرۋدى نەگىزگى ماقسات ەتۋدە.
تايۆان ماسەلەسى، ساۋدا سوعىسىنىڭ قايشىلىقتارى، وڭتۇستىك جۇڭگو تەڭىزى، جاڭا تەحنولوگيا سىندى ماسەلەلەردە تاراپتار ازىرگە كەلىسە المايتىنىن انىق تۇسىنەدى. ءدال سوعان ۇقساس ناتيجەسى بولسا دا جوعارى دەڭگەيدە كەلىسسوز الماسۋلارىن جۇرگىزىپ وتىرۋى قاجەت ەكەنىن دە جاقسى تۇسىنەدى. بىلايشا ايتقاندا، ورتاداعى كەلىسپەۋشىلىكتەر اسقىنىپ، سوڭى اۋقىمدى جانجالعا ۇلاسۋىنان قوس تاراپ تا بىردەي قايمىعادى. بۇعان قاراپ بلينكەننىڭ ءساتسىز ساپارى اقش–جۇڭگو اراسىنداعى شەشۋشى كەلىسسوز ەمەس دەي الامىز. الداعى ۋاقىتتا قوس تاراپتىڭ قانداي قارىم-قاتىناس كۇيىنە ءوتۋى ۆاشينگتون مەن بەيجىڭ قادامدارىنان تىس رەسەي، ەۋروپا، يران، سولتۇستىك كورەيا، ناتو سىندى ەلدەر مەن ۇيىمداردىڭ ىس-ارەكەتتەرىنە دە بايلانىستى بولۋى مۇمكىن.
