كوشپەندى حالىقتاردىڭ امبەباپ سۋسىندارى ءشولدى قاندىرىپ، اشتىق سەزىمىنەن قۇتقارادى.
كوپتەگەن زاماناۋي ديەتولوگتاردىڭ ايتۋى بويىنشا، ءسۇت جانە اشىمالى ءسۇت ونىمدەرىنىڭ اعزاعا تيگىزەر پايداسى شامالى، ءتىپتى ەرەسەك ادامدارعا ءسۇت ونىمدەرىن پايدالانۋدىڭ اسا ماڭىزدىلىعى جوق. دەگەنمەن دانا اتا-بابامىز كەرىسىنشە ويلاعان. ۇلان-عايىر دالانىڭ ەركىن تۇرعىندارى ءۇشىن ءسۇت ونىمدەرى - ىستىق كۇندە ءشولدى باسىپ، اشتىق سەزىمنەن ارىلۋعا كومەكتەسەتىن، اعزانى اقۋىز بەن دارۋمەندەرگە قانىقتىراتىن، ۇزاق ساپارلاردا كۇش-قۋاتتىڭ سارقىلماس كوزى بولعان تاپتىرماس ازىق ەدى.
قىمىز
بايلىق پەن جومارتتىقتىڭ بەلگىسى، قازاق حالقىنىڭ ەڭ تانىمال ۇلتتىق سۋسىنى، دارۋمەندەر مەن پايدالى ميكرواعزالاردىڭ قاينار كوزى بيەنىڭ سۇتىنەن جاسالعان سۋسىن – قىمىز. قىمىزدى ازىرلەۋ وڭاي ەمەس، ول ءۇشىن تاجىريبە مەن ارناۋلى تەحنولوگيا قاجەت. ءبىراق دايىندالۋ قاعيداسى قاراپايىم – قىشقىلدى باكتەريالارمەن اشىتىلعان بيە ءسۇتى ءبىرشاما ۋاقىت ۇرشىق ءتارىزدى ارنايى ىدىستا، قاراڭعى جەردە تۇندىرىلىپ تۇرادى. قىمىزدىڭ دۇرىس اشىتىلۋىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن ونى ۋاق-ۋاق شايقاپ تۇرۋ قاجەت. عاجايىپ سۋسىن جاساۋ تاسىلدەرى مەن اشىتۋ مەرزىمى، ءسۇتتىڭ مايلىلىعىنا قاراي 40-قا جۋىق تۇرگە بولىنەتىنىن ەسكەرتە كەتۋ كەرەك.
قىمىز ءشول مەن اشتىقتى بىردەن باساتىن ءنارلى سۋسىن. تاڭقالارلىق قۇرامىنىڭارقاسىندا كوپتەگەن دەرتكە داۋا بولاردىق ناقتى ەمدىك قاسيەتتەرگە دە يە:
- ىشەك ميكروفلوراسىن قالىپتاستىرادى؛
- گەموگلوبين مولشەرىن ارتتىرادى؛
- جۇيكە جۇيەسىن قۋاتتاندىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى؛
- وكپە اۋرۋلارىنان ساقتاندىرادى؛
- ماستىق بەلگىلەرىن جەڭىلدەتەدى (قىمىز الكوگولدەن تۋىنداعان قانداعى ەلەكتروليتتەر مەن قورەكتىك زاتتاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىن جوياتىنى راس)
بۇدان بولەك، قازاق حالقىنىڭ قىمىز ىشۋمەن بايلانىستى ەكى تاماشا ءداستۇرى بار. ساۋىن ماۋسىمىنىڭ باسى مەن سوڭىندا جورا-جولداس پەن تۋعان-تۋىستار جينالىپ، «العاشقى» جانە «سوڭعى» قىمىزدى ءبولىسىپ ىشەدى، ىزگى تىلەكتەر ايتىلادى. ءسوز اراسىندا قازىردە تاراز قالاسىندا ەۆروپالىق وداققا، پولشاعا جانە بولگارياعا ەكسپورتتالاتىن تاڭداۋلى قىمىز وندىرىلەتىنىن ايتپاي كەتە المايمىز.
شۇبات
بۇل ەرەكشە سۋسىننىڭ ءدام بايلىعىن تولىق سەزىنۋ ءۇشىن باپپەن، اسىقپاي ءىشۋ كەرەك. شۇباتتى قاراپايىم ادىسپەن وڭدەلگەن تۇيە سۇتىنەن دايىندايدى: جاڭا ساۋىلعان سۇتكە الدىن الا دايىندالعان ۇيىتقى قوسىلىپ، ارنايى ىدىسقا قۇيىلىپ، اشىتىلۋى ءۇشىن قاراڭعى جەرگە قويىلادى (باعزى زامانداردا تەرىدەن جاسالعان سابا، كەيىنىرەك اعاشتان نەمەسە قىشتان جاسالعان ىدىستار كەڭ قولدانىستا بولدى). بىرنەشە كۇننەن كەيىن شۇبات ءوزىنىڭ دايىن قالپىنا جەتىپ، قويۋ ءارى بىرتەكتى سۋسىنعا اينالۋى ءۇشىن، ۇزاق ۋاقىت ارالاستىرىلادى. وسىدان كەيىن سۋسىن پايدالانۋعا دايىن! شۇباتتىڭ دا پايداسى شاش ەتەكتەن.
- ەڭ باستىسى - شۇباتتى قازاق قىزدارى ونىڭ سۇلۋلىقتى ساقتاۋعا جاردەمدەسەتىن ەرەكشە قاسيەتتەرى ءۇشىن جاقسى كورەدى. ول بەت تەرىسىن نارلەندىرەدى، جۇمسارتادى جانە ونى پروتەيندەرمەن، دارۋمەندەرمەن، تابيعي كاروتينمەن، مينەرالدارمەن تولىقتىرادى. مۇنىڭ ءبارى تەرىنى قاتتى جەل مەن كۇن ساۋلەسىنىڭ اسەرىنەن قورعايدى. ونىڭ ۇستىنە، شۇبات دەرموتيت پەن سەبورەيا سەكىلدى تەرى اۋرۋلارىنا تاپتىرماس ەم.
- سۋسىن اسقورىتۋ جۇيەسىنە جاقسى اسەر ەتەدى.
- ۇيقى بەزىنىڭ جۇمىسىن قالىپقا كەلتىرەدى، سوندىقتان قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ادامدارعا ۇسىنىلادى.
- قانى از ادامار ءۇشىن وتە پايدالى.
ايران
بۇل تەك قازاق كوشپەندىلەرى اراسىندا عانا ەمەس، بۇكىل تۇركى حالىقتارىنا تانىمال سۋسىن. دايىنداۋ بارىسى وتە قاراپايىم بولعانىمەن، تيگىزەر پايداسى وراسان زور. ءتىپتى ۇزاق جورىقتاردا ايران نەگىزگى اس بولىپ سانالعان. باسقا تاعامدار جارامسىز بولىپ جاتقاندا، قويۋ ءارى ءدامدى ايران بارلىعىن اشتىق پەن شولدەن قۇتقاراتىن. ايراندى ءسۇتتىڭ بارلىق تۇرىنەن دايىندايدى، قايناعان ءبىراق جىلى سۇتكە ۇيىتقىنى قوسىپ ارالاستىرادى. جاقسىلاپ ارالاستىرىلعان ايران 2-3 ساعاتقا «تىنىعادى»، وسى كەزدە ول قويۋلانىپ، ەرەكشە دامگە يە بولادى. كوپتەگەن ديەتولوگتار، ايراننىڭ پايداسى مول ەكەنىن مالىمدەيدى:
- تۇراقتى تۇتىنۋ بارىسىندا ايران حولەستەريننىڭ تومەندەۋىنە، ارتىق سالماقتان ارىلۋعا كومەكتەسەدى. مۇنىڭ بارلىعى ادامنىڭ سىرت كەلبەتىنە جاقسى اسەرىن تيگىزەتىنى انىق.
- دارۋمەندەردىڭ كوپ مولشەردە بولۋى يممۋنيتەتتى كوتەرىپ، ينفەكسيالىق اۋرۋلارعا قارسى كۇرەسۋگە جاردەمدەسەدى.
- اسقازاننىڭ اس قورىتۋ قىزمەتىن جاقسارتادى.
- قان قىسىمىن رەتتەيدى.
قاتىق
ءقازىر بۇل ءدامدى اشىمالى ءسۇت ءونىمىن قازاقستاننىڭ كەز –كەلگەن دۇكەنىنەن ساتىپ الۋعا بولادى، ول قويۋ، جەڭىل، كىلەگەيلى، وتكىر ءيىسى جوق جانە وتە ءدامدى تاعام. ناعىز قازاق قاتىعىن دايىنداۋ ءۇردىسى 2 كەزەڭنەن تۇرادى: پىسكەن ءسۇت ۇيىتقىمەن ارالاستىرىلىپ، جىلى جەرگە 6-8 ساعاتقا قويىلادى. كەلەسى كۇنى قاتىق دايىن بولۋى ءۇشىن ءدال سولاي جىلى جەردە تۇرعان كۇيىندە، ءسۇتتىڭ جاڭا بولىگىنە الدىڭعى ۇيىتقى قوسىلىپ تىندىرىلادى. ءۇشىنشى كۇنى ءدامى ءتىل ۇيىرەر ناعىز ۇلتتىق قاتىق دايىن بولادى. ول اسىرەسە ۇلكەن بۋىننىڭ سۇيىكتى اسى، سەبەبى - ول ەگدە جاستا پايدا بولاتىن كوپتەگەن اۋرۋلاردىڭ ەمى. قاتىقتىڭ قۇرامىنداعى تەمىر، ماگنيي، فوسفور جانە كرەمنيي يممۋنيتەتتى كوتەرىپ، بۇيرەكتەگى تاستاردىڭ پايدا بولۋىنىڭ الدىن الادى، زات الماسۋدى رەتتەپ سۇيەك اۋرۋلارىن جەڭىلدەتەدى، ىشەك ميكروفلوراسىن قالىپقا كەلتىرىپ، پاتوگەندى باكتەريالارمەن جاقسى كۇرەسەدى، تەرىنى نارلەندىرىپ، بەت-الپەتتى جاقسارتادى.
