«كوك تءوبە» تەلەمۇناراسى كەزەكتى الماتىلىق ساۋلەت كەرەمەتى – «كوك توبە». ناقتى تەحنيكالىق قىزمەت اتقارۋ ماقساتىندا بوي كوتەرگەن مۇنارا، كورنەكتى ديزاينى مەن بيىكتىگىنىڭ ارقاسىندا كۇتپەگەن جەردەن الماتىنىڭ اسا تانىمال رامىزدەرىنىڭ قاتارىنا قوسىلدى.تەلەمۇنارانىڭ قۇرىلىسىنا ءوز زامانىنىڭ بار يننوۆاسيالارى جۇمىلدىرىلدى.
سازدى جەرگە ورناتىلعان 372 مەترلىك مۇنارانىڭ تۇراقتىلىعىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن سالماعى 45 مىڭ توننانى قۇرايتىن بەتوندى نەگىز قۇيىلدى. جالپى قۇرىلىس سالماعى 50 مىڭ توننا ەكەندىگىن ەسكەرسەك، شىنىمەن تاڭقالارلىق جايت ەكەنىن اڭعارامىز!ماياتنيكتىك تەربەلىستەردى باسەڭدەتكىش جۇيە قولدانىلاتىندىقتان، تەلەمۇنارا كۇشتى جەلدەرگە وڭاي توتەپ بەرىپ، 10 باللدىق جەر سىلكىنىسىن ەڭسەرە الاتىن تۇراقتىلىققا يە.
«كوك توبە» ەلىمىزدەگى ەڭ بيىك قۇرىلىستار قاتارىندا ەكىنشى ورىنعا جايعاسقان.
كولساي كءولدەرءى تەڭىز دەڭگەيىنەن 1818، 2252 جانە 2850 مەتر بيىكتىكتە "كولساي كولدەرى" ۇلتتىق ساياباعىنىڭ اۋماعىندا ورنالاسقان. قايىڭدى كولى كولساي كولدەرىنىڭ شىعىسىنا قاراي 12 شاقىرىم قاشىقتا ورنالاسقان، ۇزىندىعى 400 مەترگە سوزىلىپ جاتىر. ءبىر جەكسەنبىلىك ساپاردا تومەنگى كولساي جانە قايىڭدى كولدەرىنە بارىپ ۇلگەرۋگە بولادى. جوعارعى كولساي (ءۇشىنشى كول) ەكىنشىسىنەن 4 شاقىرىم شالعاي جانە 600 مەترگە جوعارى ورنالاسقان، وعان كوتەرىلۋ ءۇشىن كوپ ۋاقىت پەن جاقسى فيزيكالىق دايىندىق قاجەت. كولساي – جاياۋ جانە اتتى جورىقتار، تاۋ ۆەلوسيپەدتەرىمەن ساياحاتتاۋ ءۇشىن تاماشا ورىن.
قايىڭدى كءولءى ءجۇز جىل بۇرىن شاتقالدى قورشاپ تۇرعان تابيعي بوگەت رەتىندە قالىپتاسىپ قالعان تاۋ جىنىستارىنىڭ اۋقىمدى قوپارىلىسى ناتيجەسىندە پايدا بولدى. سۋ بەتىنەن شىعىپ تۇرعان شىرشالاردىڭ قۇرعاق دىڭگەكتەرى كولدى قورعاۋشى قاراۋىل سىڭايلى. كول جان-جاعىنان تاستى تاۋ بەتكەيلەرى مەن بيىك جارتاستارمەن قورشالعان. ودان جوعارىراقتا جارتاستى تىعىرىققا ۇشىراسۋعا بولادى، سول سەبەپتى كولگە كولىكپەن جەتۋدىڭ جالعىز عانا جولى بار.
كوك توبەتەلەمۇنارانىڭ تۇبىندە سەرۋەندەۋ مەن كوڭىل كوتەرۋگە ارنالعان اسەم ساياباق ورنالاسقان. وندا شاعىن زووپاركتى تاماشالاۋعا، بيتتلز توبىمەن سۋرەتكە تۇسۋگە، اتتراكسيون تەبۋگە، اينەكتى لابيرينتكە كىرۋگە، ارقاندى پاركپەن سەكىرۋگە بولادى. ەكسترەمالدى سۇيەتىندەر Fast Coaster شانالارىمەن 45 كم/ساعات جىلدامدىقپەن تومەن قۇلديلاۋ مۇمكىندىگىنە يە. ارينە، كوكتوبەگە شىققان سوڭ، تەڭىز دەڭگەيىنەن 1130 مەتر بيىكتىكتەگى شولۋ دوڭعالاعىنا ءمىنىپ، قالانى الاقانعا سالعانداي تاماشالاماي قايتۋعا بولمايدى!
شارىن شاتقالى – الماتى وبلىسىنداعى ەڭ قىزىقتى تابيعي نىسانداردىڭ ءبىرى. شاتقال شوگىندى جىنىستاردان تۇرادى، ولاردىڭ جاسى شامامەن 12 ميلليون جىل! كۇن ۇياسىنا باتار ساتتە شاتقال قابىرعالارى تاڭقالارلىق رەڭكتەرگە بويالادى. تۋريستەردىڭ ەڭ كوپ باراتىن جەرى - "قورعاندار اڭعارى". شارىن شاتقالى سولتۇستىك امەريكاداعى كولورادونىڭ ۇلكەن شاتقالىنا (Grand Canyon) ۇقساس كەلەدى. شارىن امەريكاندىق ەگىزىنەن كىشىرەك، دەسەك تە «قورعاندار اڭعارى» وزىنە عانا ءتان قايتالانباس سۇلۋلىعىمەن ەرەكشەلەنەدى. سونداي-اق، رەليكتى شاعان توعايى ساقتالعان «تەمىرلىك»، «ايلى القاپ» جانە «قۇرتوعاي» شاتقالدارىنىڭ كەرەمەت كورىنىستەرىنەن قۇر قالماۋعا كەڭەس بەرەمىز.
ۇلكەن الماتى كولىنە الماتىعا جول تارتساڭىز مىندەتتى تۇردە ىلە-الاتاۋى ۇلتتىق پاركىنىڭ ءبىر بولىگى بولىپ تابىلاتىن ۇلكەن الماتى كولىنە بارۋعا كەڭەس بەرەمىز. كولدىڭ جاعاسىنا قاراي سالىنعان تاسجول بۇل تابيعات كەرەمەتىن كورەمىن دەۋشىلەر سانىنىڭ ەسەلەپ وسۋىنە سەبەپ بولدى. سودان دا بولار، كەيدە ىزدەپ كەلگەن تىنىشتىقتى تابۋ قيىنعا سوعادى. دەگەنمەن، بۇل جاعداي ۇلكەن الماتى كولىنىڭ سۇلۋلىعى سىيلايتىن ءلاززاتتىڭ جانىندا تىم ماردىمسىز كورىنەدى! تاۋ بوكتەرىندە تامىرى اڭىزدارمەن استاسىپ جاتقان اسەم ەڭلىكگۇلدەر وسەدى. ال جان-جاعىڭىزعا نازار سالىپ قاراساڭىز، وتە سيرەك كەزدەسەتىن يمەكتۇمسىق قۇستاردى بايقايسىز.
شىمبۇلاق تاۋ بيىگىندەگى كۋرورت الماتىلىقتار مەن وڭتۇستىك استانا قوناقتارىنىڭ سۇيىكتى بەلسەندى دەمالىس ورنى بولىپ تابىلادى. 20 شاقىرىمعا سوزىلىپ جاتقان تراسسا شاڭعى مەن سنوۋبورد تەپكىسى كەلەتىندەردى كۇتەدى. قىستا فانپاركتە 14 تراسسا جانە وقىتۋ بوكتەرى جۇمىس ىستەيدى. كەشەندە سىرعاناق تەبۋ قيىندىعىنا قاراي 5 «قارا» تراسسا (ساراپتاما دەڭگەيى)، 6 «قىزىل» تراسسا (وزاتتاردىڭ دەڭگەيى)، 3 «كوك» تراسسا (ورتا دەڭگەي) بار. ال سىرعاناۋدى ەندى عانا ۇيرەنىپ جاتقاندار ءۇشىن وقىتۋ بوكتەرى («جاسىل» تراسسا) قىزمەت كورسەتەدى.
مەدەۋ— تەڭىز دەڭگەيىنەن 1691 مەتر بيىكتىكتە، قازاقستاننىڭ «وڭتۇستىك استاناسى» – الماتى قالاسىنىڭ ماڭىندا، «شىمبۇلاق» تاۋ كۋرورتىنان ءسال تومەنىرەك، مەدەۋ شاتقالىندا ورنالاسقان بيىك تاۋداعى سپورت كەشەنى.مەدەۋ تاۋىنىڭ 842 باسپالداعىمەن كوتەرىلگەننەن كەيىن تاۋدىڭ باسىنان الماتىنىڭ پانورامالىق كورىنىسىن تاماشالاۋعا بولادى.
