قاراشا مەن قاڭتار ايىنىڭ اراسىندا جاھاندىق گەوساياسي الاڭ بولجاۋسىز كۇي كەشەتىندەي. سەبەبى، وسى ارالىقتا قۇراما شتاتتاردىڭ بيلىگى دەموكراتتاردان رەسپۋبليكاشىلدارعا بىرتىندەپ وتپەك. اقش-تىڭ سايلانعان پرەزيدەنتى دونالد ترامپ جاڭا كومانداسىن ىرىكتەي باستادى. ونىڭ الداعى ءتورت جىلدا جۇرگىزگەلى وتىرعان ىشكى-سىرتقى ساياساتى ول تاڭداعان ۇكىمەت مۇشەلەرى، كەڭەسشىلەرىمەن تىكەلەي بايلانىستى. ءارى جاڭا ۇكىمەت قۇرامى ەندىگى باسىمدىق بەرەتىن باعىتتارىن ايقىنداپ بەرە الادى. سول سەبەپتى وزگە ەل ساراپشىلارى مەن ساياساتكەرلەرى ۆاشينگتونداعى جاڭالىقتارعا ءجىتى نازار سالادى. بۇل تاقىرىپ ءبىزدىڭ وقىرمان ءۇشىن دە قىزىقتى دەپ ويلايمىز، ويتكەنى قۇبىلمالى جاھاندىق جاعداي ءبىزدىڭ ەلگە دە ءوز اسەرىن بەرىپ جاتقانى ەل ازاماتتارىنا تۇسىنىكتى جايت.
ترامپتىڭ «ارتقى اۋلاسى»
ۆاشينگتوننىڭ ساياسي ورتاسى ۇكىمەت قۇرامىن «پرەزيدەنتتىڭ ارتقى اۋلاسى» دەگەن بەي رەسمي اتاۋمەن اتايتىنى بار. ولاي بولسا ترامپتىڭ ارتقى اۋلاسىندا كىدمەر ءجۇر؟ اق ۇيگە قايتا ورالعان ول ءوزىنىڭ جاڭا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا وڭشەڭ تانىمال تۇلعالاردى تارتىپ جاتقانداي كورىنەدى. قاتارىندا الەمگە تانىمال ميللياردەر يلون ماسكتەن تارتىپ، ايگىلى دجون كەنەدي شاڭىراعىنان دا بەلگىلى تۇلعالار بار. ءتىپتى باسى داۋدا جۇرگەن ساياساتكەرلەر مەن تانىمال ادامداردى دا ترامپ ماڭىزدى مەملەكەتتىك جۇمىسقا تارتىپ جاتىر. ترامپ ءوزىنىڭ كومانداسىن «امەريكانى قۇتقارۋ كومپانياسى» دەپ اتاعاندى جاقسى كورەدى. سايلاۋالدى مالىمدەمەلەرىندە ول جۇيەنى جاڭارتۋدى ۋادە قىلعانى بار. ەگەر ونىڭ تانىستىرىپ جاتقان جاڭا كومانداسىنا نازار سالساق، بۇل ۋادەسىنە شىنداپ كىرىسكەنىن بايقايمىز.
ترامپ «ۇلى يلون ماسك» دەپ اتاعان ميللياردەر ۆيۆەك راماسۆاميمەن بىرگە ۇكىمەتتىڭ ەففەكتيۆتى دەپارتامەنتىنە جەتەكشىلىك ەتپەك. راماسۆامي بۇعان دەيىن دە مەملەكەتتىك قىزمەتتەردە بولعان جانە مەملەكەتتىك مەكەمەلەردىڭ سانىن قىسقارتۋدى جاقتايتىن تۇلعا. امەريكالقى باسىلىمدار ونى ۇستانىمعا بەرىك، قاتال مەنەدجەر دەپ باعالاعانى بار ەكەن. بىرەر كۇن بۇرىن «ۆاشينگتون تايمس» ماسك پەن ءراماسۆاميدىڭ كەلۋىمەن ەلدەگى فەدەرالدىق اگەنتتىكتەرگە قاتىستى ەرەجەلەردىڭ وزگەرىستەرگە ۇشىرايتىنىن، كوپتەگەن مەملەكەتتىك مەكەمەلەر بىرىكتىرىلۋى نەمەسە تۇبەگەيلى الىنىپ تاستالۋى ىقتيمال دەگەن مالىمەت تە بەردى.
جاڭا ۇكىمەت قۇرامىن جاريالاۋ كەزىندە دە ترامپ جۇرتتى تاڭقالدىرۋدان تانعان جوق. اميا ارداگەرى، بۇعان دەيىن Fox News ارناسىندا جۇرگىزۋشى بولىپ كەلگەن پيت حەگسەتتى ترامپ پەنتاگون جەتەكشىسى رەتىندە ۇسىندى. حەگسەت يراك سوعىسىندا اسكەري قىزمەت اتقارعان، ءارى قازىرگى اسكەري قۇرىلىمدى وزگەرتۋدى قالايتىن تۇلعالاردىڭ ءبىرى.
ال ءوزىنىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك بويىنشا كەڭەسشىسى ەتىپ فلوريدا شتاتىنان سەناتور مايكل ۆالستى تاڭدايتىنىن مالىمدەدى. ترامپ اتاعاننىڭ ءبارى بۇل قىزمەتكە تاعايىندالۋى ەكىتالاي، پەنتاگون مەن ورتالىق بارلاۋ باسقارماسى سىندى ستراتەگيالىق ماڭىزدى قىزمەتتەردىڭ جەتەكشىلەرى سەناتتىڭ ماقۇلداۋىنان وتەدى. ءبىراق، اق ءۇيدىڭ كەڭەسشىلەرىن پرەزيدەنتتىڭ ءوزى تاڭداۋ قۇقىعى بار. دەمەك، 50 جاستاعى مايكل ءۆالستى الداعى ۋاقىتتا اق ءۇيدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جونىندەگى كەڭەسشىسى دەپ اتاي بەرۋگە بولادى.
كەنجە كەننەدي دە ترامپپەن بىرگە
اقش دەنساۋلىق ساقتاۋ دەپارتامەنتىن باسقارۋعا ۇسىنىلعان كەنجە كەننەدي ترامپ كومانداسىنداعى تالاستى تۇلعالاردىڭ ءبىرى. دەموكراتتاردى جاقتاۋشى اۋلەتتەن كەنجە روبەرت كەننەدي اۋەلدە تاۋەلسىز ۇمىتكەر رەتىندە سايلاۋعا تۇسەتىنىن جاريالاعان. كەيىننەن كانديداتۋراسىنان باس تارتىپ، ءوز جاقتاۋشىلارىن ترامپتى قولداپ داۋىس بەرۋگە شاقىرعان. ءتىپتى ول ءوز اۋلەتى جانىن سالىپ قورعاعان دەموكراتيالىق پارتيانى سىناپ مالىمدەمەدە جاساعان ەدى. «بۇگىنگى دەموكراتيالىق پارتيا، ول – سرۋ-دىڭ پارتياسى... بۇل ۋولل ءستريتتىڭ پارتياسى، بۇل كامالا حاريسكە 50 ميلليون دوللار بەرگەن بيلل گەيتستىڭ پارتياسى. ول تەك سوعىستىڭ پارتياسى» دەگەن قاتقىل سوزدەرى كوپتەگەن سايلاۋشىلارعا اسەر ەتكەنى بار.
ترامپ كەنجە روبەرت كەننەديدى دەنساۋلىق ساقتاۋ تارماعىنا شاقىرا وتىرىپ، بۇل سالادا ءبىرقاتار وزگەرىستەردى جاساعىسى كەلەدى دەپ سانايتىن ساراپشىلار كوپ. دەگەنمەن، ەكولوگيالىق بەلسەندى جانە زاڭگەر رەتىندە تانىلعان كەنجە روببەرت كەننەدي كوروناۆيرۋس پاندەمياسى كەزىندە ۆاكسيناعا قارسى ۇگىت-ناسيحات جۇرگىزگەنى بار. ول ۆاكسيناسيا ادامدارعا زياندى دەگەن ۇستانىمداعى تەوريانى جاقتاپ، سول ءۇشىن سوتتاسقان. ال ونىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ دەپارتامەنتىنە باسشىلىق ەتۋىنە نارازىلىقتار ءقازىر دە بايقالادى.
ترامپتىڭ باس پروكۋرورلىققا ۇسىنعان ۇمىتكەرى دە وسىعان دەڭگەيلەس تالاس تۋدىرعان. مەتت گاەتس وسىدان بىرەر جىل بۇرىن سەكۋسالدىق ماقساتتا جاس بالالاردى ساتۋ ءىسى بويىنشى باسى داۋدا قالىپ، تەرگەۋگە الىنعان ادام. ونىڭ ەلدەگى ەڭ جوعارى باقىلاۋشى بيلىك تارماعىنا باسشىلىق ەتۋىن دەموكراتتاردىڭ اقپارات قۇرالدارى سىننىڭ استىنا الۋدا. وعان قوسا ۇلتتىق بارلاۋ اگەنتتىگىنىڭ ديرەكتورى رەتىندە بۇرىنعى دەموكراتيالىق كونگرەسسمەن تۋلسي گاببارد ءوزىنىڭ بۇرىنعى ارىپتەستەرى جاعىنان سىنعا ۇشىراۋدا.
«ترامپ كەك الا ما»؟
جاڭا ۇكىمەتتىڭ قۇرامى تولىق بەكىتىلگەن جوق، ءقازىر اتالىپ جاتقان ادامداردىڭ ءبىرقاتارى سەنات جاعىنان كەرى قايتارىلۋى مۇمكىن. 2017 جىلى دا مۇنداي جاعداي بولعان. ءتىپتى كەيىن دە ترامپ ءوز كومانداسىنداعى ادامدارمەن ءجيى پىكىر قايشىلىعىنا كەلىپ، مەملەكەتتىك دەپارتامەنت پەن پەنتاگون باسشىسىن قىزمەتتەن كەتىرگەنى بار. تيللەرسون مەن مەتتيس سىندى ارداگەر ساياساتكەرلەر ترامپتى «ۇشقارى» دەپ ايىپتاعانى جانە ەسىمىزدە. وسىنداي سيتۋاسيالار كەزىندە «ترامپتىڭ ارتقى اۋلاسىنان ءورت شىقتى» دەگەن تاقىرىپتاعى جاڭالىقتاردىڭ كوپتەپ شىققان بولاتىن. الداعى ۋاقىتتا دا بۇنداي جايتتەرگە كۋا بولاسىمىزعا كىم كەپىل.
ال دەموكراتتار تارابى ترامپتى «كەك الۋعا باتىل كىرىستى» دەپ سىناپ جاتىر. سايلاۋ ناۋقانى كەزىندە ول ۇكىمەتتەگى سىبايلاس جەمقورلىقتى جويۋعا، سەنزۋرامەن كۇرەسۋگە جانە ءوزىن نىساناعا العان «ىشتەگى جاۋلاردان» كەك الامىن دەپ ۋادە بەرگەنى بار. وسى سوزىنە سىلتەمە جاساعان New York Times باسىلىمى وتكەن جەكسەنبىدە «سايلانعان پرەزيدەنت رەتىندە ترامپ جۇيەلى، جىلدام ءارى جوعارى ءپروفيلدى تۇردە ءبىرقاتار تاڭداۋ جاسادى. ءوزى ايتقانداي ول مەملەكەتتىك باسقارۋ جۇيەسىن ەل مۇددەسى ءۇشىن ەمەس ءوز مۇددەسىنە جۇمىس ىستەتۋگە اۋىستىرۋدى كوزدەپ وتىر»، – دەپ جازدى. وسى اقپاراتتىق الاڭداعى قىزۋ تەمپەراتۋرادان دا الداعى ءتورت جىلدا اقش ساياساتى ءتۇرلى توسىن ىستەرگە تولى بولادى دەپ ۇعىنساق بولاتىنداي.
