21 ناۋرىز – كوكتەمگى كۇن مەن ءتۇننىڭ تەڭەلۋ كۇنى. قىتىمىر اياز بەن قارا سۋىقتىڭ ورنىنا كوكتەمگى جايما-شۋاق اۋا رايى ورناپ، مىڭداعان شاقىرىمدى ەڭسەرگەن قۇستار اياۋلى ۇيالارىنا قايتىپ ورالاتىن، تىرشىلىك اتاۋلى جاندانىپ، مۇز قۇرساۋىندا قالعان وزەن-كولدەر ەرىپ، قۋاتتانا تۇسەتىن وسىناۋ بەرەكەلى ماۋسىم - تۇركى حالىقتارىنىڭ عاسىرلار بويى تويلاپ كەلە جاتقان باستى قۋانىشى - ناۋرىز مەيرامى.
پارسى تىلىنەن اۋدارعانداعى «ناۋرىز» ءسوزى «جاڭا كۇن» دەگەن ماعىنانى بەرەدى. ءار ەلدىڭ تىلدىك ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي، ناۋرىزدىڭ جازىلۋى مەن ايتىلۋى ءارقالاي: نوۆرۋز، ناۆرۋز، نۋرۋز، نيەۆرۋز، نوورۋز، تاعىسىن تاعى دا.
قازاق حالقى، باسقا دا تۇركى حالىقتارى سەكىلدى، ناۋرىزدى وزگەرىستەر وزەگى دەپ تۇسىنگەن. مەيرامنىڭ قامىن قامداۋ بىرنەشە اپتا بۇرىن قولعا الىناتىن: بارلىعى ەڭ ءوڭدى كيىم-كەشەگىن دايىنداپ، ءۇي-جايىن جاقسارتىپ، اۋلا-قوراسىن رەتتەگەن. ءاز ناۋرىز كەلگەن كۇننەن قالىڭ بۇقارا جينالىپ، ءان شىرقاپ، بي بيلەپ، مول داستارحان جايىلىپ، شات-شادىمان توي تويلانعان. العىر اقىنداردىڭ ايتىسى، دالا بالاسىنىڭ كۇشى مەن ايلاسى ساراپقا سالىنعان قازاقشا كۇرەس الاڭى، اقىل-سانا سىنالاتىن توعىزقۇمالاق ويىنى، تۇلپارلاردىڭ باعى مەن بابىن بايقاتار بايگە (5-15 شاقىرىمعا سوزىلاتىن ات جارىسى) تويدىڭ ءسانىن كەلتىرىپ، ءمانىن ەسەلەي تۇسكەن.
ناۋرىزعا جايىلعان داستارحان دا مولشىلىعىمەن ەرەكشەلەنەتىن. استان بۇرىن جانە كەيىن ارۋاقتاردىڭ جانىنا مەدەۋ بولار دەگەن نيەتپەن دۇعا باعىشتالعان. 7 ءتۇرلى دامنەن ازىرلەنگەن ناۋرىز كوجە – مەرەكەلىك داستارحاننىڭ مىندەتتى دە باستى تاعامى رەتىندە ۇسىنىلاتىن.
ەجەلگى مەرەكەنىڭ زاماناۋي سارىندا تويلانۋى: بۇگىنگىنىڭ ناۋرىزى
مادەنيەت جانە سپورت مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، ناۋرىز مەيرامىن تويلاۋ 14-23 ناۋرىز ارالىعىندا 10 كۇنگە سوزىلادى. بۇل كەزەڭ «ناۋرىزناما» دەپ اتالادى.
مەيرامنىڭ باستى قاعيدالارى مەن داستۇرلەرى قاز قالپىندا، ەش وزگەرمەگەن. ەرتەدەگىدەي، بارشا ادامدار بىرىنە ءبىرى اماندىق، ساۋلىق، بەرەكە-بىرلىك تىلەيدى. قالالار مەن اۋىلداردا كوشەلەر مەن ساياباقتاردى تازالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى، كوشەتتەر ەگىلىپ، اباتتاندىرۋعا كوپ كوڭىل بولىنەدى. ورتالىق الاڭداردا قازاقستاندىق ونەردىڭ جارقىن جۇلدىزدارى قاتىساتىن كەرەمەت كونسەرتتەر ۇيىمداستىرىلىپ، ءسان-سالتاناتى جاراسقان كيىز ۇيلەر تىگىلىپ، التىباقان ورناتىلىپ، ناۋرىز كوجە مەن پالاۋ دايىنداۋدان سايىستار وتكىزىلەدى. ۇلتتىق سپورتتىق جارىستاردىڭ جەڭىمپازدارى دا كوبىنە كوپ ناۋرىز قارساڭىندا انىقتالادى.
باتىستاعى اعايىن كونە داستۇرلەردى ساقتاي وتىرىپ، ناۋرىزدى رەسمي بەكىتىلگەن مەزگىلدەن 2 اپتا بۇرىن تويلاي باستايدى.
بارلىق ءىرى قالالاردىڭ اۋماعىندا ەتنواۋىلدار بوي كوتەرەدى. مۇندا بارلىق تۇرعىندارى مەن قوناقتارى تاڭنان باستاپ ىستىق باۋىرساقتان ءدام تاتىپ، ءتىل ۇيىرەر ناۋرىز كوجەمەن اۋقاتتانىپ السا بولادى. كيىز ۇيلەردىڭ توڭىرەگىندە قاشان دا قىزىققا قانىق شارالار ۇيىمداستىرىلىپ جاتادى: كونسەرتتەر، تەاترلاندىرىلعان قويىلىمدار، سپورتتىق جارىستار مەن ءتۇرلى جۇلدەلەر ويناتىلاتىن سايىستار جەتىپ ارتىلادى. كەلەسى ءبىر جەردە ساۋدانىڭ قازانى قايناپ جاتقان قولونەرشىلەر كورمەسى مەن اۋىلشارۋاشىلىق جارمەڭكەلەرى ءجۇرىپ جاتادى. بۇل تاراپتان كوزدىڭ جاۋىن الار ۇلتتىق ناقىشتاعى بۇيىمدار مەن قۇرت، جەنت، ماي، سۇزبە، ىرىمشىك سياقتى تاپتىرمايتىن ءتاتتى-دامدىنى ساتىپ الۋعا مۇمكىندىك كوپ.
القى ناۋرىز مەيرامىن ەرەكشە ىقىلاسپەن تويلايتىن ءوڭىر دەپ تۇركىستان وبلىسىن ايرىقشا اتاي الامىز. ەلىمىزدىڭ مادەني ورتالىعى تانىلعان كيەلى تۇركىستاندا قوجا احمەت ياساۋي كەسەنەسى ورنالاسقان. ادەتتە ءدال وسى جەردەن اۋىل تۇرعىزىلىپ، ناۋرىز تويلانادى. ەش اسىرەلەۋسىز، توننالاپ پالاۋ ءپىسىرىلىپ، وزەن بوپ ناۋرىز كوجە قۇيىلادى. بۇل كەرەمەتتەن بولەك، وڭتۇستىك ولكەدە ءداستۇرلى تۇردە تۇيە جانە جىلقى كەرۋەندەرى كورسەتىلەدى. بۇل ارقىلى حالىق بەرەكە-بىرلىگىن ايقىنداپ، سونىڭ بارلىعىن سىيلاعان ۇلى كۇشتەرگە تاعزىم ەتەدى.
قانشا دەگەنمەن، ۇلىستىڭ ۇلى كۇنىن ءىرى قالالاردا تويلاۋ عانا قىزىقتى دەگەن جاڭساق پىكىردەن اۋلاق بولۋعا شاقىرامىز! اۋىل-ايماقتاعى ناۋرىز قايتالانباس اسەر قالدىرارى ءشۇباسىز. جەرگىلىكتى اۋىلدىق كەڭ القاپتاردا قالالىق كەڭىستىكتە وتكىزۋگە كەلمەيتىن كوپتەگەن ۇلتتىق ويىندار وتكىزىلەدى. ماسەلەن، توقتىنى ارقالاعان ەرلەردىڭ اراسىندا سول «ءتىرى» جۇكپەن كىم كوبىرەك وتىرىپ-تۇرا الاتىنى انىقتالادى. ناعىز قازاقى تارتىسقا كۋا بولامىن دەسەڭىز، وسى اۋىلداردىڭ ماڭىندا وتەتىن كوكپار مەن بايگە ويىندارىن كورۋگە مىندەتتىسىز. سوندىقتان، ناۋرىزدى تويلاۋعا دايىندىقتى ەرتەرەك باستاعانىڭىز ءجون: تاڭداۋىڭىز قالاداعى ەتنواۋىل مەن ۇلتتىق شىعارماشىلىق كورسەتىلىمدەرىنە تۇسەدى مە؟ الدە اۋىلداعى كوشپەندىلىكتىڭ شىنايى كورىنىستەرى جانىڭىزعا جاقىنىراق پا؟ ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ناۋرىزدى قايدا جانە قالاي تويلاساڭىز دا ۇمىتىلماس اسەرلەرگە كەنەلىپ، كەرەمەت كوڭىل-كۇيگە بولەنەرىڭىز ايدان انىق.
