اۋەسقوي الەم
روزا راقىم قىزى
تالانتتى ادام قاي سالادا، قاي ىستە دە تالانتتى. ارەكەتىندە بەرەكەت، ناتيجە بار. سوناۋ 2000 جىلداردىڭ باسىندا ەرەنعايىپ قۋاتاي ۇلى سالماقتى وي، بايىپتى بايلامدارى وقىرمانعا وي سالار، ساناسى سەرگەك، قالامى جۇردەك جۋرناليست رەتىندە تانىلدى. ودان كەيىن كاسىپكەرلىككە بەت بۇرىپ، بەل شەشە كىرىسۋگە كەز كەلگەن ادامنىڭ تاۋەكەلى بارا بەرمەيتىن تىڭ ءىس باستادى. تاباندىلىعى، ەڭبەكقورلىعى ارقاسىندا شارۋاسىن تابىستى دوڭگەلەنتىپ، كاسىبىن جۇيەلى جولعا قويدى.
ەندى ءبىر مەزەتتە سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاپ، سپورتقا بوي ۇردى. جاي ناسيحاتتاپ قانا قويماي، ونى ءوزىنىڭ ادەتتەگى ءومىر ۇردىسىنە اينالدىردى. تاۋ شاڭعىسىمەن شۇعىلداندى، الپينيستەردى دايىندايتىن سەكسياعا مۇشە بولىپ، قارلى شىڭداردى باعىندىرۋعا دا ۇمتىلدى.
مۇنىڭ سىرتىندا ەرەنعايىپ جۇگىرۋمەن دە اينالىسىپ، حالىقارالىق ءىرى مارافوندارعا قاتىستى جانە وسى ورايداعى ءبىر تالپىنىسىن جاقىندا جاقسى ناتيجەمەن اياقتاپ، نيۋ-يوركتەن قۋانىشتى ورالدى. ەندىگى اڭگىمەنى ۇندەمەي-اق ۇلكەن ءىس ءبىتىرىپ جۇرگەن ازاماتتىڭ ءوز اۋزىنان تىڭدايىق...
– ەرەنعايىپ، الەمدىك دەڭگەيدەگى ءىرى مارافونعا قاتىسىپ، جاقسى ناتيجە كورسەتكەنىڭدى ەستىپ جاتىرمىز. قۇتتى بولسىن! ەندى وسى مارافونداردان العان اسەرىڭمەن بولىسسەڭ؟..
– مارافون دەگەن مەن ءۇشىن ساياحات جاساۋعا ءبىر سەبەپ. ارينە، شەت ەلدەرگە باسقا جولمەن دە بارىپ، ساياحاتتاپ قايتسام بولادى. ءبىراق مارافون ارقىلى ساياحات جاساعان جاقسى. بۇل – ءبىر جاعىنان، قايىرىمدىلىق شاراسى. قاتىسۋ ءۇشىن ءبىز ارنايى جارنا تولەيمىز. ول اۋرۋ-سىرقاۋ، مۇقتاج بالالاردىڭ ەم-دومىنا جۇمسالادى. ودان بولەك، كومەكتەسۋ ارقىلى بىرەۋلەرگە موتيۆاسيا، ەرىك-جىگەر بەرەسىز. جەڭىسكە دەگەن ۇمتىلىس ارقىلى ءوزىڭىزدى قايرايسىز، ءوزىڭىزدى جانيسىز. الەمدە ميلليونعا جۋىق مارافون بار. مەنىڭ قاتىسقانىم – ەرەكشە ستاتۋس بەرىلگەن، 6 مەيجور مارافونى. وعان چيكاگو، بوستون، نيۋ-يورك، بەرلين، لوندون جانە توكيو كىرەدى. قازاقستاندا 6 مەيجور جۇگىرگەن 9 ادام بارمىز، مەن سەگىزىنشىسى بولىپ فينيشكە كىردىم.
– ءوزىڭ ءجۋرناليسسىڭ، جەمىستى جۇرگىزىپ جاتقان جاقسى كاسىبىڭ بار. مارافونعا قىزىعۋشىلىعىڭ قالاي باستالدى؟
– جۋرناليستيكادان كەتكەننەن كەيىن ەندى جەكە جۇمىس ىستەپ كورەيىن، ءوز كۇشىمدى وزىمە جۇمسايىن دەپ، كاسىپكەرلىكپەن اينالىستىم. ءبىراز جىل وتىرىپ، تاپجىلماي جۇمىس ىستەۋ كەرەك بولدى. كوپ وتىرعاننان كەيىن سالماق قوسىلدى. بويىم – 169 سم، ال سالماعىم 90 كگ-دان اسىپ كەتتى. جۇگىرۋدى سالماقپەن كۇرەسەيىن دەپ باستاعام، ءسويتىپ، ءبىر ستارتتارعا قاتىسقاننان كەيىن قىزىعىنا ءتۇسىپ كەتتىم. شاي مەن كوفەگە ۇيرەنگەن ادام ونى ىشپەسە قانداي كۇيدە بولادى، مەندە دە تۋرا سونداي جاعداي. سولاي باستالىپ، ءقازىر ەندى 6 مەيجوردى ءبىر جارىم جىلدا جۇگىرىپ ءوتتىم. بۇل – مەنىڭ نەگىزگى شارۋام ەمەس، جۇمىستان تىس ۋاقىتتاعى ءحوببيىم عوي. ادام ءحوببيىن دە اقسۇيەك دەڭگەيىنە كوتەرىپ اينالىسۋى كەرەك دەپ ويلايمىن.
– وعان قانشا ۋاقىتىڭ كەتەدى؟ كۇش-جىگەرىڭدى ءراسۋا ەتىپ المايسىڭ با؟
– جوق، ارينە. كۇنىنە 1-1،5 ساعات قانا ۋاقىت كەتەدى. تاڭەرتەڭ ساعات 6-دا تۇرامىن دا، 7-8-گە دەيىن جۇگىرىپ، جاتتىعۋ جاسايمىن. سوسىن ساعات 9-دا جۇمىستا بولامىن.
– كۇنىنە نەشە شاقىرىم جۇگىرەسىڭ؟
– كۇنىنە 10-15، جالپى، ايىنا ورتا ەسەپپەن 400 شاقىرىم جۇگىرىپ وتىرامىن. ەگەر اي سايىنعى كورسەتكىشىم وسىنداي بولسا، وندا مەن كەز كەلگەن مارافونعا دايىنمىن دەگەن ءسوز. تاڭەرتەڭ جۇگىرسەم ءوزىمدى جاقسى سەزىنەمىن، كوڭىل كۇيىم دە كوتەرىلەدى، جۇمىسىم دا جاقسى جۇرەدى، ادامدارمەن قارىم-قاتىناسىم دا جاقسى بولادى. ونىڭ ۇستىنە جۇگىرۋ 72 ءتۇرلى اۋرۋدىڭ الدىن الادى ەكەن. مەن ول تۋرالى كوپتەگەن دەرەكتى فيلمدەر كوردىم، ماتەريالدار وقىدىم، بۇل وتە پايدالى ەكەن، نەگىزى. سودان مىنە، 5 جىل بولدى، جۇگىرۋمەن تۇراقتى تۇردە اينالىسىپ كەلە جاتىرمىن.
– ءبىراق بەتالدى جۇگىرە بەرۋگە بولمايتىن شىعار. ونىڭ دا ءوزىنىڭ ءبىر ءجونى، نورماسى بار شىعار؟
– ارينە. جۇگىرمەس بۇرىن تولىقتاي دارىگەرلىك تەكسەرىستەن ءوتۋ كەرەك. ءبىرىنشى، جۇرەكتى تەكسەرتۋ كەرەك. مىسالى، كەيبىر ادامدارعا جۇگىرۋگە مۇلدە بولمايدى. ونىڭ دا ءوزىنىڭ تەحنيكاسى بار. سوندىقتان ارنايى باپكەردىڭ كەڭەسىمەن، كومەگىمەن باستاعان دۇرىس. مەن ءوزىم مارافوننىڭ الدىندا دا، ودان كەيىن دە مۇقيات تەكسەرىلىپ الامىن.
– 6 مەيجور جالپى العاندا قانشا شاقىرىمدى قۇرادى؟
– ءار مارافون 42 شاقىرىمنان تۇرادى. گەرودوتتىڭ جازۋى بويىنشا، ءبىزدىڭ ەرامىزعا دەيىنگى 460 جىلى مارافون قالاسىندا، قازىرگى گرەكيادا پارسىلار مەن گرەكتەر اراسىندا ۇلكەن سوعىس بولادى. سول سوعىستا كەرەمەت تاكتيكالىق ادىس-تاسىلمەن گرەكتەر جەڭەدى. سونىڭ ىشىندە ءبىر جاۋىنگەر قاتتى قۋانىپ، «ءبىز جەڭدىك!» دەپ، افينىعا جۇگىرىپ بارىپ، سول جەردە زورىعىپ ولەدى. مايدان دالاسى مەن سول اراعا دەيىنگى قاشىقتىق شامامەن 42 شاقىرىم بولعان دەسەدى. كەيىننەن 1896 جىلى وليمپياداعا وسى مارافوندى كىرگىزگەن. «مارافون» دەگەن – قالانىڭ اتى. مۇنىڭ تاريحى وسىلاي باستالعان.
– مارافوندا جۇگىرىپ كەلە جاتقان كەزدە وزىڭە قانداي ويلار كەلەدى؟ بويىڭدى قانداي سەزىم بيلەيدى؟
– ول كەزدە ادام باسقا كەزدە باستان كەشپەيتىن پسيحولوگيالىق كۇي كەشەدى. ءتۇرلى ويلار كەلەدى، ءتۇرلى جاعدايلار بولادى. مىسالى، بوستون مارافونىندا جۇگىرگەن كەزدە 30 شاقىرىمنان كەيىن اياعىمنىڭ ءسىڭىرى تارتىلىپ قالدى. ول وتە قيىن، كەيبىر ادامداردىڭ ءسىڭىرى قايتىپ ورنىنا كەلمەي قالادى وندايدا. Cول كەزدە مەن تۋرا جانىمنان پروتەزبەن جۇگىرىپ بارا جاتقان ادامدى كوردىم دە، ءوز-وزىمدى قامشىلادىم، سول مەنى قايرادى. نەگىزى، بۇكىل ماسەلە – ادامنىڭ ميىندا. مي قانداي سيگنال بەرەدى، بۇكىل دەنە سوعان باعىنادى، سولاي باسقارىلادى. پروتەزبەن جۇگىرىپ كەلە جاتقان كىسىنى كورىپ، مەن ادام بالاسىنىڭ مۇمكىندىگى شەكسىز ەكەنىن، رۋحى مىقتى ادام كەز كەلگەن سىناقتان سۇرىنبەي وتەتىنىن ءتۇسىندىم. سول جەردە ميىم باسقاشا جۇمىس ىستەپ، ءسىڭىرىم جازىلىپ، مارەگە جاقسى ناتيجەمەن جەتتىم.
تاعى ءبىر مارافونداردا، مىسالى، «مەن فەدەراسيا مۇشەسى نەمەسە كاسىپقوي سپورتشى ەمەسپىن، حالىقتىڭ سالىعىنان تۇسكەن اقشاعا كەلگەن جوقپىن، وز-وزىممەن جۇرگەن اداممىن، ەشكىم مەنەن ەشتەڭە كۇتىپ وتىرعان جوق، ماعان وسى نە كەرەك، جولدان شىعا سالسام دا بولماي ما؟» دەگەن دە ويلار كەلەدى. ءبىراق مارافون ادامدى جەڭىسكە يتەرەدى، جىگەرلەندىرەدى. ونداي ويلاردىڭ بولعانى دا جاقسى. ءسويتىپ، ادام وزىمەن ءوزى ايقاسادى. مارافوننىڭ كەرەمەتتىلىگى دە سوندا، باسقامەن جارىسپايسىڭ، ءوز ويىڭمەن، ءوز ىشىڭدەگى جالقاۋلىعىڭمەن تەكە-تىرەسكە تۇسەسىڭ، بويىڭداعى جامان قاسيەتتەرىڭمەن كۇرەسەسىڭ. ماعان سونىسىمەن دە ۇنايدى مارافون.
جالپى، مارافون – ادام بالاسى فيزيكالىق جانە پسيحولوگيالىق تۇرعىدا، وزىمەن ءوزى ەڭ ۇزاق ارپالىساتىن سپورت ءتۇرى. مىسالى، ەڭ اۋىر دەپ ايتىلاتىن بوكستىڭ ءوزى 2 مينۋتتان، 3 تايمدا بىتەدى. كۇرەس تە سونداي. ەڭ ۇزاققا سوزىلاتىن فۋتبولدىڭ وزىندە فۋتبولشىلار 90 مينۋت بويى ويناي بەرمەيدى، 45 مينۋتتان كەيىن ءبىراز دەمالادى. ال مارافوندا، مەنىڭ دەڭگەيىمدە، 3 ساعات بويى جوعارى نوتامەن، فيزيكالىق، پسيحولوگيالىق ارپالىس بولادى. سوندىقتان بۇل – ادامنىڭ ەرىك-جىگەرىنىڭ قانشالىقتى دەڭگەيدە ەكەنىن كورسەتەتىن وتە اۋىر سپورت.
– وسى 6 مارافون بارىسىندا وزگە ەلدەردەن قاتىسۋشىلارمەن ءتانىس-بىلىس بولىپ، جاقسى ارالاسىپ كەتكەن كەزىڭ بولدى ما؟
– ءيا، ونداي جاعدايلار بار. مىسالى، مەن بوستوندا جۇگىرگەننەن كەيىن بريتانيادا تۇراتىن كيەۆين دەگەن جىگىتپەن تانىستىم. ول ينتەرنەت ارقىلى ماعان حات جازدى. كەيىننەن ەكەۋمىز چيكاگودا، توكيودا، بەرليندە، نيۋ-يوركتە بىرگە جۇگىردىك. لوندونعا بارعان كەزدە مەنى ۇيىنە قوناققا شاقىردى. ول مەنەن 4 جاس ۇلكەن، ءبىراق ناتيجەسى مەنىمەن شامالاس. ءوزى وتە بىلىكتى دارىگەر. ءبىر قىزىعى، لوندونعا بارعاندا مەن وعان سىيلىققا قازاقشا شاپان، بورىگىمەن الىپ بارعام. بىزدە ادەتتە ونداي كيىمدى مەرەكەلىك شارالاردا كيەدى عوي. تۇندە ۇيىنە قوندىق، تاڭەرتەڭ تۇرساق، كيەۆين شاپاندى كيىپ الىپتى. ءسويتىپ مەن كەتكەنشە سونى جۇمىسىنا كيىپ بارىپ ءجۇردى، مەن كەتكەننەن كەيىن دە ۇستىنەن تاستاماپتى. جۇمىسىنداعىلار دا: «مىناۋ نە دەگەن ادەمى كيىم!» دەپ سۇراپ كيىپ، سۋرەتكە ءتۇسىپ، فوتولارىن الەۋمەتتىك جەلىلەرگە سالىپتى. ال كيەۆين لوندوندا سول شاپان مەن تاقيانى كيىپ، مەترودا، قوعامدىق كولىكتە ءالى سولاي ءجۇر. مارافوننان باسقا دا سونداي قىزىق تاعدىرلى دوستار تاپتىم.
– ءوزىڭ اعىلشىن ءتىلىن قانشالىقتى بىلەسىڭ؟
– تەرەڭ بولماسا دا ورتا دەڭگەيدە مەڭگەرگەم. بىلايىنشا، ەركىن ءتۇسىنىسىپ، ءجۇرىپ-تۇرا الامىن. الماتىداعى ءبىرقاتار كۋرستاردا وقىعام، ودان كەيىن بىلتىر ءۇش اي نيۋ-يوركتە تۇرىپ ۇيرەندىم. جالپى، ءتىلدى تەز مەڭگەرۋ ءۇشىن پراكتيكا كەرەك ەكەن.
– ءار قالادا قانشا ۋاقىت بولدىڭ؟ ءار مەيجور نەشە ساعاتقا سوزىلادى؟
– مارافون ءبىر كۇن عانا بولادى، 6 ساعات ليميت بەرەدى. تاڭەرتەڭ ساعات 8-دە، نە 9-دا ستارت بولادى، 6 ساعاتتىڭ ىشىندە 42 شاقىرىمدى جۇگىرىپ ءوتۋىڭىز كەرەك. نەگىزى، sub 3 دەيدى، ياعني بۇل – سول قاشىقتىقتى 3 ساعاتتىڭ ىشىندە جۇگىرىپ ءوتۋ دەگەن ءسوز. ول وتە جاقسى ناتيجە بولىپ سانالادى. مەنىڭ مارافونداعى ەڭ جاقسى ناتيجەم – 2 ساعات 50 مينۋت، ياعني 42 شاقىرىمدى مەن وسى ۋاقىت ارالىعىندا جۇگىرىپ وتكەم. جالپى، 6 مەيجوردا دا 3 ساعاتقا جەتپەي، مارەگە كەلدىم.
قاي قالاعا بولسىن، مارافونعا 2-3 كۇن قالعاندا بارامىن. مارافوننان كەيىن دە بىرنەشە كۇن بولىپ، قالانى، مۋزەيلەردى ارالاپ، سول ەلدىڭ ءداستۇرىن، حالقىنىڭ مىنەز-قۇلقىن، تىنىس-تىرشىلىگىن باقىلايمىن.
– قايسى مارافوننىڭ قاشان، قاي كەزدە وتەتىنى ارنايى حابارلانا ما؟
– ءيا، ءارقايسىسىنىڭ ءوزىنىڭ سايتى بار. جۇگىرەتىن ادامدار قاي مەيجوردىڭ قاي كەزدە وتەتىنىن جاتقا بىلەدى. بوستون، لوندون مارافوندارى كوكتەمدە، بەرلين، چيكاگو، نيۋ-يورك كۇزدە، توكيو مارافونى ناۋرىزدا، ساكۋرا گۇلدەيتىن كەزدىڭ الدىندا بولادى. بارلىعى جەكسەنبىدە، تەك بوستون مارافونى عانا دۇيسەنبى كۇنى وتەدى. ول امەريكا پاتريوتتارىنىڭ كۇنى مەرەكەلەنەتىن ءساۋىردىڭ سوڭعى دۇيسەنبىسىنە ورايلاستىرىلىپ قويىلعان. مەيجور مارافونىندا كەم دەگەندە 50-60 مىڭ ادام جۇگىرەدى.
– سونشاما كوپ ادام جۇگىرگەندە تراسسادا ءبىرىن-بىرى قاعىپ-سوعىپ، تاپتاپ، جاراقاتتاپ كەتپەي مە؟
– مارافوننىڭ «مەيجور» اتالۋىنىڭ ءوزى تەگىن ەمەس. حالىقارالىق مارافون قاۋىمداستىعى دەگەن بار. شارانى وتكىزەتىن ەل سونى قالاي ۇيىمداستىرادى، سونشاما ادامنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتە الا ما، جۇگىرۋگە جولى ىڭعايلى ما، قوناق ۇيلەرى جەتكىلىكتى مە، سول ۇيىم سونىڭ بارلىعىن زەرتتەپ بارىپ بەرەدى ول ستاتۋستى. سوسىن ونىڭ ءوز ءتارتىبى بار. ا، ب، س دەپ كلاستەرگە بولەدى. مارافونعا تىركەلگەن كەزدە «42 شاقىرىمدى شامامەن قانشا ۋاقىتتا يگەرەسىڭ؟» دەگەن سۇراق بولادى. ءبىز ءوز نۇسقامىزدى ايتامىز. سوعان بايلانىستى توپتاستىرىپ، جىلدامىراق جۇگىرەتىندەردى ەليت دەگەنگە قويادى. وعان كوبىنە كەنيالىق، افريكالىقتار كىرەدى. ودان كەيىن ا كلاستەرى جۇرەدى، مەن ءوزىم كوبىنە سوعان تۇسەمىن. بىزدەن كەيىن ب، س توپتارى جۇرەدى. سولاي توپتاپ جۇگىرتەدى. ەگەر 60 مىڭ ادامدى بىردەن قويا بەرە سالسا، ارينە، ءبىر-بىرىن تاپتاپ كەتەدى.
– ءبىر جارىم جىلدىڭ ىشىندە سونشاما جەرگە بارۋ، شەت ەلدە ءجۇرىپ-تۇرۋ وزىڭە قيىنعا سوقپاي ما؟ الدە دەمەۋشىڭ بار ما؟
– جوق، بارىنە ءوز ەسەبىمنەن بارامىن. 10 جىلدان بەرى كاسىپكەرلىكپەن اينالىسامىن، سالىق تولەيمىن. ءوزىم تاڭداعان ءحوببيىم بولعاننان كەيىن شىعىنىن دا ءوزىم كوتەرۋىم كەرەك قوي. «كومەكتەس» دەپ نەگە بىرەۋگە قول جايۋىم كەرەك؟ شامام كەلمەسە، اينالىسپاۋىم كەرەك.
سوسىن ەۋروپادا، باسقا دا ەلدەردە كاسىبي سپورتشىلارعا مەملەكەتتەن قارجى بەرمەيدى. بۇل، نەگىزى، دامۋشى مەملەكەتتەردە عانا بار نارسە. سپورتقا دەپ قىرۋار قارجى ءبولىپ، سونى پايدالانىپ، جەمقورلىققا جول بەرىپ جاتادى بىزدە. مىسالى، نورۆەگيادا حالىقارالىق وليمپيادادا الەم چەمپيونى بولعان ءبىر شاڭعىشى – قاراپايىم ينجەنەر. جۇرت قاتارلى 8 ساعات جۇمىس ىستەيدى، ال بوس ۋاقىتىندا شاڭعى تەبۋمەن اينالىسادى. سوعان «چەمپيون بولىپ كەلدىڭ عوي» دەپ ءۇي بەرىپ، ماشينا بەرىپ، توبەسىنە كوتەرىپ جاتقان ەشكىم جوق. ول – اركىمنىڭ ءوز قالاۋى، ءوز شارۋاسى. سولاي بولۋى كەرەك، جالپى.
– «ەلدىڭ اتىن شىعاردى»، «مەملەكەتتىڭ نامىسىن قورعادى» دەپ قۇرمەتتەيمىز عوي ءبىز...
– ول – ەندى دامۋشى ەلدەردىڭ كەمباعالدىق ۇعىمى. كوپتەگەن ەلدەردە ونداي تۇسىنىك جوق. مەن جالپى، «دامىتامىز» دەپ، كاسىبي سپورتقا بيۋدجەتتەن قىرۋار قارجى بولۋگە قارسىمىن. ءوز باسىم بۇقارالىق سپورتتى، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋشىمىن، سونى قولدايمىن. كاسىبي سپورتتان گورى، عىلىم، ءبىلىم، تەحنيكانى دامىتۋعا كوڭىل ءبولۋ كەرەك، ءوزىمنىڭ پىكىرىم سونداي.
– 6 مارافونعا قاتىستىڭ، جاقسى ناتيجە كورسەتتىڭ، قانداي دا ءبىر ماراپات، سىيلىق الدىڭ با؟
– جاس ساناتىنا بايلانىستى ورىندار، ماراپاتتار بولادى. الەمدە جەلاياقتار كوپ. مەيجورلار ىشىندە وعان مەنىڭ دەڭگەيىم جەتپەيدى. ال قازاقستاندا تاۋعا جۇگىرۋدەن، جازىققا جۇگىرۋدەن ءوز ساناتىم، ياعني 40-44 جاس اراسىندا كوپتەگەن جۇلدەلەر الدىم. مەن Young runner دەگەن كلۋبتا جاتتىعامىن. باپكەرىمىز – رەكوردسمەن، ريو-دە-جانەيرودا وتكەن وليمپياداعا قاتىسقان ميحايل كراسيلوۆ. وسى كلۋبتا سەرگەي اپەنكو دەگەن كىسى بار، 63 جاستا. سول كىسى ەكەۋمىز وسى نيۋ-يوركتە جۇگىردىك. ول 60-64 جاس اراسى ساناتىندا چەمپيون بولدى، مىسالى. ماراپاتتالدى، ءبىراق نە الدى، اسا قىزىقپاعاننان كەيىن ول جاعىن بىلمەيمىن. نەگىزى، نيۋ-يورككە قازاقستاننان 8 ادام باردىق. سونىڭ ىشىندە وسى سەرگەي ەكەۋمىزدىكى – 6-نشى مەيجور بولدى، قالعاندارىنىكى ءالى وعان تولماعان. ورتا ازيا بويىنشا 6 مەيجور جۇگىرگەن 9 ادام بار جانە سونىڭ 9-ى دا – ءبىزدىڭ قازاقستاندىكى. قىرعىزستان، وزبەكستان، تاجىكستان، جالپى، كورشى-قولاڭدارىمىزدا 6 مەيجور جۇگىرگەن ەشكىم جوق ءالى.
– سىيلىق السا دا، الماسا دا، جاقسى ناتيجە كورسەتكەننىڭ ءوزى ۇلكەن جەتىستىك قوي. مارافونشىلار سول قۋانىشىن ادەتتە قالاي اتاپ وتەدى؟
– ءتۇرلى قىزىق راسىمدەر بار. مەدالدارىن موينىنا اسىپ الىپ، 3 كۇن بويى سول قالانىڭ كوشەلەرىن ارالايتىندار بولادى.
– مارافونشىلارعا قالادا قانداي دا ءبىر جەڭىلدىكتەر جاسالا ما؟
– ءيا. كەيبىر قالالاردىڭ قوعامدىق كولىكتەرى، مەترولار تەگىن بولادى. مەدال تاعىپ كىرسەڭ مەيرامحانالار، كافەلەر تەگىن تاماقتاندىرادى. كوشەدە كەز كەلگەن ادام قۇتتىقتاپ، قوشەمەت كورسەتەدى. سونداي قىزىق داستۇرلەر بار. مىسالى، چيكاگودا 40 مىڭ ادام جۇگىردىك. سوندا كوشەدە بىزگە سان ميلليونداعان ادام قول سوعىپ، دەم بەرىپ تۇردى. بۇل جەردە مارافون مادەنيەتى، كوپشىلىكتىڭ قولداۋى دەگەن بار. بىزدە كەرىسىنشە، «جولدى جاپتىڭدار» دەپ رەنجىپ، ءتىسىن قايراپ كەتەدى جۇرت.
– ءبىر جاعىنان، مارافون قايىرىمدىلىق شاراسى ەكەنىن ايتتىڭ. ءاربىر قاتىسۋشى وعان قانشا جارنا تولەيدى؟
– ءبىز 250-300 $، كەيبىر مارافونداردا 1000 دوللارعا دەيىن جارنا تولەيمىز. ۇيىمداستىرۋشىلار سول ميللياردتاعان اقشانى قايىرىمدىلىق شاراسىنا جۇمسايدى دا، قاتىسقان 60 مىڭ ادامعا 60 مىڭ حات جىبەرەدى. «وسىنشا اقشا ءتۇستى، مىنا اقشانى مىناعان جۇمسادىق، انانى ويتتىك، مىنانى بۇيتتىك» دەپ ەسەپ بەرىپ، «وسىنداي قايىرىمدىلىق شاراسىنا قاتىسقانىڭىز ءۇشىن سىزگە كوپ راحمەت» دەپ العىس ايتادى. اقشانى جەپ قويۋ دەگەن تۇسىنىك جوق ولاردا. مارافون – ۇلكەن تۋريزم، ۇلكەن اقشا. مارافوننىڭ قارساڭىندا سول قالاداعى قوناق ۇيلەردىڭ، مەيرامحانا، ساۋدا، قىزمەت كورسەتۋ ورىندارىنىڭ باعاسى قىمباتتايدى. كەم دەگەندە 100 مىڭ تۋريست كەلەدى. بۇل – سول ەلدىڭ ورتا جانە شاعىن بيزنەسىنە ۇلكەن سەرپىن.
– ءسوز اراسىندا جۇگىرۋ 72 ءتۇرلى اۋرۋعا ەم ەكەنىن ايتىپ قالدىڭ. مىسالى، ول – قانداي اۋرۋلار؟
– ەڭ الدىمەن، اسقازانعا جاقسى ەكەن، بۇكىل ىشەك جۇمىسى، زات الماسۋ جاقسارادى. وكپە، دەمىكپە، پروستاتيت اۋرۋلارى بولمايدى. بۇكىل قان اينالىمى رەتتەلەدى. ەڭ ابزالى، كۇنىنە 3-5 شاقىرىم جۇگىرۋدى ادەتكە اينالدىرعان ءجون.
– جالپى، توزىمدىلىكتى، ەرىك-جىگەردى شىڭداۋدىڭ جولى قانداي؟
– ول ءۇشىن اينالىسقان نارسەڭىزدى جاقسى كورۋىڭىز كەرەك. ماعان جۇگىرگەن بالا كەزىمنەن ۇنايدى. ول كەزدە جەتىسكەن كروسسوۆكي دە جوق، جالاڭاياق جۇگىرەتىنمىن. موڭعوليادا اۋىلىمىز تاستاق جەر بولاتىن. سول كەزدەن بىلەتىندەر: «جۇگىرگەندە كادىمگى تاعالى ات سياقتى، تابانىڭنان تاس شاشاتىنسىڭ» دەپ ازىلدەپ جاتادى كەيدە. بالا كەزىمنەن تابيعاتىما ءتان، جۇگىرۋگە دەگەن سول قۇشتارلىق 40 جاسىمدا قايتا وياندى عوي.
– اسەرلى اڭگىمەڭە كوپ راحمەت! جولىڭ ءاردايىم تەگىس، ولجاڭ – ۇنەمى جەڭىس بولسىن!
